Marieke Creemers is docent voedseltransitie aan de Aeres Hogeschool in Almere. Ze werd in 2023 uitgeroepen tot Foodheld van de Food100 en is daarmee een van de meest veelbelovende voedselveranderaars van Nederland. Maar wat doet een docent voedseltransitie precies? En hoe kun je als docent bijdragen aan de belangrijkste voedseltransities van dit moment? Creemers geeft antwoord.

Bekijk hier wie de andere Foodhelden van de Food100 van 2023 zijn »

Educatie op het gebied van voedseltransitie is een relatief nieuw onderwijsgebied. De voedseltransitieleer zit nog in de beginfase, maar steeds meer docenten en opleidingen gaan zich ermee bezighouden. Naast Creemers zijn er momenteel in Nederland enkele tientallen experts actief in hetzelfde vakgebied.

Wat doet een docent voedseltransitie?

“Les geven over transities in ons voedselsysteem. Dat klinkt simpel, maar dat is het niet. Want om transities in gang te zetten moet je anders leren denken en anders doen dan wat je altijd hebt gedaan. Dat is soms eng. Transitie betekent per definitie dat je even geen controle meer hebt. Verandering is complex en je kunt het hele proces niet van tevoren overzien. Ik help studenten bij het in gang zetten van zo’n verandering en begeleid ik ze op hun route.”

Waarom is het lesgeven over voedseltransities zo relevant en belangrijk?

“We staan als mensheid voor grote uitdagingen. Ons voedselsysteem loopt tegen grenzen aan. De meeste mensen voelen wel aan dat er iets moet gebeuren, maar weten niet zo goed hoe. Het is ook lastig: de toekomst vormgeven. Het is een zoektocht die gaat over een tijdsspanne van soms wel 50 jaar. Periodes die je niet kunt overzien, dat is ingewikkeld. Vanuit mijn vak duik ik in die materie. Er is een hoop te winnen als we met elkaar het onbekende durven omarmen, maar daarvoor is wel kennis en inzicht nodig. Dat hoop ik mijn studenten mee te geven. Enerzijds door een theoretische basis te geven, met theorieën en modellen die inzichtelijk maken hoe verandering werkt. En anderzijds door aan transitievaardigheden te werken: van creativiteit tot samenwerken en leiderschap.”

Belangrijkste voedseltransities van dit moment

“Een van de grootste uitdagingen van het voedselsysteem is in mijn ogen de gezondheid van ons landbouwsysteem. De landbouw is een hele belangrijke sector, niet alleen voor onze voedselvoorziening, maar ook vanuit financieel perspectief. De sector heeft enorme uitdagingen qua impact op het klimaat maar op het gebied van perspectief voor boeren op leefbare lonen.”

“Daarnaast vind ik onderliggende thema’s die niet per se aan voedselsystemen voorbehouden zijn, vaak het meest interessant. Het gaat dan over de diepe structuren en paradigma’s die onze samenleving vormgeven. Denk bijvoorbeeld aan de transitie in het denken over de samenleving. Wie geeft die vorm? En wat betekent daarin het woordje ‘samen’? Over wie of wat hebben we het eigenlijk, als we het samen doen? Praten we dan over de mens, of, als we het over voedsel hebben, ook over de koe of over de weidevogel en de bodem en de rivier? Zulke grote veranderingen in ons denken en voelen zijn heel langzaam gaande – denk aan True Pricing-principes, of de rechten voor de natuurbeweging. Daarmee maak je impact in vele systemen tegelijk.”


In het Food Inspiration Trend- & Transitierapport worden meer transities beschreven die relevant zijn voor het voedselsysteem van vandaag en morgen. Reserveer het rapport hier »

Hoe kun je voedseltransities aanjagen of versnellen?

“Er komt steeds meer aandacht voor de transformatie die we als mens en mensheid zelf moeten doorgaan. Hier besteden wij in ons onderwijs veel aandacht aan. Kort door de bocht gaat het erom dat je geen andere wereld kunt ontwerpen of creëren, als je op oude manieren denkt, voelt, kijkt en doet. Je hebt eerst een innerlijke transformatie nodig om de transformatie van een systeem te kunnen aanjagen. Er zijn meerdere manieren waarop je persoonlijke vaardigheden kunt ontwikkelen die je kunnen helpen om die transformatie door te gaan. Een daarvan is het framework van de Inner Development Goals. Dat zijn doelen die je voor je persoonlijke leven kunt opstellen en nastreven. Ben je succesvol in het behalen van die doelen, dan pas kun je volgens deze gedachtegang vanuit jouw persoon en jouw vak een bijdrage leveren aan de Sustainable Development Goals.”

In 2023 stond jij in de Food100 en werd je uitgeroepen tot Foodheld. Wat betekende dat voor jou?

“Die benoeming tot Foodheld is voor mij heel betekenisvol. Daardoor krijg ik de erkenning dat ik waardevol bezig ben, ook in de ogen van anderen. En de bevestiging dat mijn boodschap en mijn werk belangrijk is. Ik vind mijn vak fantastisch, maar het is soms ook spannend omdat het zo nieuw is. Het is fijn om te horen dat anderen, waaronder veel mensen die ik bewonder, ook geloven in de waarde van wat ik doe.”

Food100

De Food100 geeft de meeste impactvolle voedselveranderaars van Nederland een podium. De jaarlijkse lijst bestaat uit 100 verduurzamers, vernieuwers en aanjagers die bijdragen aan het oplossen van klimaat- en voedseluitdagingen. Deze foodhelden zetten zich in voor beter en eerlijker eten en drinken. Food100 is een initiatief van AgriFood Capital, Food Hub, Food Inspiration en Slow Food Youth Network en wordt mede mogelijk gemaakt door ABAB, BO Akkerbouw, Food Impactors Summit en Rabobank.

Wat heeft de erkenning van de Food100 jou opgeleverd?

“Het heeft een spotlight op mijn werk gezet, waardoor het onderwerp voedseltransitie nog meer aandacht gekregen binnen mijn organisatie. En daarnaast voelt de club als een netwerk met 100 medestanders, mensen die dezelfde energie hebben als ik en allemaal vanuit hun eigen expertise met hetzelfde thema bezig zijn. In je eentje aan transitie werken is niet leuk en ook niet goed. Met mensen om je heen met dezelfde energie is het veel leuker en makkelijker. Dat geeft hoop en perspectief. Van veel van de activiteiten van de mensen op de Food100-lijst zal de impact van hun werk misschien pas zichtbaar zijn als ze er zelf niet meer zijn. Met andere woorden: de transitie overstijgt hun leven. Daarom is het belangrijk om energie te halen uit de gedeelde ambitie met anderen.”

Tip van Creemers

“Praat zoveel mogelijk met onbekenden. Mensen die je nog niet kent en die niet in jouw ‘bubbel’ zitten. Daardoor leer je meer over die ander, maar ook over jezelf. Je komt in die gesprekken steeds een beetje dichter bij je persoonlijke ambitie. Door daarnaar te luisteren creëer je ruimte voor verandering.”

De Food100 van 2024 verschijnt in het najaar. De inschrijvingen voor de lijst van dit jaar zijn inmiddels gesloten, de jury is in beraad.