Het eerste niet-boerenbedrijf dat rondreizend verhalenverzamelaar Chantal Engelen bezoekt, behoort tot de bakermat van biologisch Nederland. En is tevens één van de eerste sociale ondernemingen van ons land. Het is praktisch onmogelijk om niet geraakt te worden door het hartverwarmende verhaal van bakkerij Driekant.

Chantal Engelen ruilde begin september haar comfortabele stadse leven in voor een reis door het land in haar camper. Ze maakt verhalen over voedselveranderaars – peasmakers noemt ze hen – die werken met hun hart en zo de wereld veranderen. Ze gaat een paar dagen bij ze aan de slag en leert zo hun missie en drijfveren beter kennen. Op haar website én op Food Inspiration deelt ze regelmatig haar ervaringen.

Peasmaker Marijn Smit komt uit een echte bakkersfamilie en is de derde generatie in het bakkersvak. Vader Henk Smit begon al in 1976 met het bakken van biologisch brood in de bakkerij van zijn ouders. Biologisch brood bakken was in die tijd nog echt een uitzondering. Maar boer Henk wil meer bijdragen dan bakken alleen en besluit het zijn levensmissie te maken om een samenleving te creëren waarin iedereen naar eigen vermogen deel kan nemen aan het economische proces. Hij vult die missie in door in 1996 samen met zijn vrouw Marian het Driekant Ambachtscentrum op te richten. Het resultaat is een prachtige bakkerij in het centrum van Zutphen, een broodcafé op een tweede locatie en veel winkels, versmarkten en horecazaken verspreid over het land die de producten van Driekant verkopen.

Zo vader, zo zoon?

Het lijkt er aanvankelijk op dat Marijn zijn vader en zijn broer – die al vanaf jonge leeftijd in het bedrijf werkt – niet achterna gaat het bakkersvak in. Marijn besluit pas in 2010 op zijn 26e, na een carrière als revisiemonteur, te gaan werken in het lunchcafé van de bakkerij. Niet met het doel om een toekomst op te bouwen binnen het familiebedrijf, maar als test om te kijken of hij het leuk vindt om een eigen horecazaak te runnen. Maar tegen zijn eigen verwachtingen in, blijft hij toch hangen. Het samenwerken met de familie bevalt hem goed en hij ziet interessante parallellen tussen bedrijfsvoering en techniek. In 2017 neemt Marijn samen met zijn broer het directeur-eigenaarschap van bakkerij Driekant over. Vader Henk blijft op de achtergrond vol passie betrokken.

In februari 2022 overlijdt Marijns vader plotseling. Zijn broer, die naast mede-eigenaar ondertussen ook hoofdbakker is geworden, heeft kort daarvoor aangekondigd het bedrijf te verlaten om naar Zweden te emigreren. En zo staat Marijn ineens alleen aan het roer. Ondanks dat hij al een aantal jaren de bakkerij runt, voelt het zonder vader Henk en straks zonder zijn broer Piet anders. Samen met zijn vader en broer floreerde hij en het bedrijf. Nu is het aan hem om opnieuw de balans te vinden, met de juiste mensen weer synergie te creëren en om Driekant te laten blijven stralen.

“In een kwart eeuw hielp deze bakkerij meer dan 700 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk”

Meer handjes aan het deeg

Dat is een flinke klus, want Driekant is niet zomaar een bakkerij. Het bedrijf bestaat in 2022 25 jaar en in die kwart eeuw heeft bakkerij Driekant meer dan 700 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een werkplek gegeven. Deze groep maakt de meerderheid uit van het personeelsbestand en bestaat bijvoorbeeld uit mensen met een psychische beperking, verslavingsproblemen of een chronische ziekte. Zij vallen vaak buiten de boot in het normale werkproces en krijgen bij Driekant de kans om zelfvertrouwen en werkervaring op te doen in een veilige werkomgeving. Sommige mensen blijven voor langere tijd in dienst, anderen stromen na een tijdje weer door naar andere werkplekken.

Wat het werken met deze bijzondere groep mensen op dagelijkse basis inhoudt, wordt direct duidelijk als je zelf mee gaat werken in de bakkerij. Het instromen is vrij eenvoudig, daar is het hele werkproces op ingericht. Dus schort om, handen wassen en aan de slag. Ik help mee met het bakken van ‘driekantige’ speculaas. Het proces is opgedeeld in eenvoudige handelingen waar iedereen aan mee kan doen. Deeg uitrollen, snijden, bestrijken, decoreren, in de oven doen, van de plaat halen en in een zakje verpakken. Ik tel in het proces van begin tot eind zo’n vijftien mensen. Ik zie hier de concrete uitwerking van de missie van oprichter Henk: ‘meer handjes aan het deeg’.

“Veel sneller dan ik gewend ben, gaan de gesprekken de diepte in” 

Het meewerken in de bakkerij voelt als een warm bad. Het is onmogelijk om door de bakkerij te lopen en niet te belanden in een vragenvuur. “Wie ben je? Wat kom je doen? En hoe lang blijf je?” Als ik uitleg dat ik een weekje meeloop om het bedrijf te leren kennen en daar een verhaal over te maken, is iedereen mega enthousiast en de medewerkers willen graag met me op de foto. Tijdens het decoreren van de speculaas is er volop tijd om een praatje te maken. Veel sneller dan ik gewend ben, gaan de gesprekken de diepte in. Binnen enkele minuten vertellen we ons levensverhaal aan elkaar. Ik voel een diepe verbinding met mijn tijdelijke collega’s. En mijn big smile verlaat mijn gezicht niet meer.

Het assortiment van Driekant is afgestemd op de vaardigheden van de medewerkers die het maken. ’s Nachts bakt een team van ervaren bakkers, van wie sommigen al meer dan tien jaar bij Driekant werken, de broden. Het biologische brood is geliefd bij klanten. Overdag worden veel langhoudbare producten gebakken zoals mueslikoeken, speculaas en toastjes. Deze relatief eenvoudige maar bewerkelijke producten zijn bij uitstek geschikt om met veel mensen zonder bakervaring aan te werken. Complexe banketproducten, waar meer vaktechniek en skills voor nodig zijn, maken maar een klein onderdeel uit van het assortiment.

De baan van je leven

Een dag later tijdens het maken van Zutkoek, een specialiteit van Driekant, werk ik samen met vier medewerkers onder begeleiding van hoofdbakker Piet. Ik ben onder de indruk van hoe het team met elkaar samenwerkt. De medewerkers hebben regelmatig hulp nodig, maar de sfeer is relaxed en vrolijk. Als Piet mij vraagt om de Zutkoek te vullen met spijs, word ik door iedereen hartelijk uitgelachen om mijn gebrek aan techniek en de tips om het beter te doen vliegen me om de oren. Nee, het gaat hier niet snel en efficiënt en het eindresultaat is niet altijd 100% gelijk, maar er komen heerlijke producten uit de oven. Ik krijg kippenvel als de vrolijke Madeleine, die al 17 jaar bij Driekant werkt, me vertelt dat ze een hartafwijking heeft en daardoor rustig aan moet doen en vaak pauzes neemt. Ze is trots op deze baan, waar ze steeds nieuwe dingen leert, terwijl het officieel voor haar dagbesteding is. Deze baan is haar leven.

Werken in de bakkerij, lunchroom of bezorging is het belangrijkste onderdeel van de arbeidstraining die medewerkers krijgen. Ze worden begeleid in het dagelijks werkproces door vakmensen als bakkers en coaches. Maar Driekant gaat nog een stapje verder. Naast de werkzaamheden doen de medewerkers mee aan trainingen die gericht zijn op ‘durven’ en ‘dromen’. In kleine groepjes worden bewegings- en spelworkshops gegeven, zoals clownslessen, yoga en kunstzinnige activiteiten zoals schilderen. Ik mag meekijken bij een training die gericht is op het aangeven van je grenzen. We oefenen een krachtige en kwetsbare houding om zelf het verschil te kunnen voelen en we spreken woorden uit op allerlei volumes om te zien welk verschil dat maakt. Ik ben onder de indruk van wat ik hier meemaak en moet mezelf er af en toe aan herinneren dat ik bij een bakkerij ben. Een bakkerij! Eentje die zoveel moeite doet om mensen verder te helpen in het leven.

Klaar voor de toekomst

Aan Marijn is het nu dus de taak om – zonder de steun van zijn vader en broer – van Bakkerij Driekant een toekomstbestendig bedrijf te maken. In de basis zal er niet veel veranderen. Ook Marijn wil in de toekomst zoveel mogelijk mensen blijven helpen. Ook al wordt het hem niet makkelijk gemaakt. Voor de zorgtaken die Marijn en zijn collega’s op zich nemen, zijn ze afhankelijk van vergoedingen vanuit de overheid. Deze worden steeds verder uitgekleed. Door verkoop van sociale aandelen, het afdragen van eigen omzet en bijdragen van fondsen probeert Driekant de financiële gaten te dichten en zoveel mogelijk mensen een werkplek te bieden. De gestegen grondstofkosten en de hoge energierekening zorgen ook bij Driekant voor stijgende prijzen voor de consument. Het is de vraag hoe lang klanten die nog willen en kunnen betalen.

Bakkerij Driekant is al jaren een voorbeeld voor sociaal ondernemerschap en is nu onder leiding van Marijn op weg naar een eigentijdse 2.0-versie. Eentje die laat zien wat de bakkerij van de toekomst is: biologisch, sociaal én duurzaam en toch rendabel. Het is aan Marijn om hier vorm aan te geven. Door het harde voorwerk van zijn vader kan Marijn verder bouwen op een sterk fundament en zal Driekant ook in toekomst een inspiratie voor velen zijn.

Ps. ik schrijf dit verhaal in het Brood Café, waar in de aangrenzende bakkerij koek en gebak gemaakt wordt. De bakkers die aan het werk zijn vragen me wat ik aan het doen ben. Ik vertel ze dat ik een verhaal over ze aan het schrijven ben. Sophie komt langs en vertelt me met nadruk dat als ik haar naam wil opschrijven in het stuk het Sophie met ‘ph’ is. Dus bij deze Sophie, je staat erin!

Wil je meer Peasofme-verhalen lezen? Bekijk hier de video die we van Chantal maakten, waarin ze uitlegt wat haar eigen drijfveren zijn voor dit project. Of lees haar verhaal over boer Henk van Bijzonder Brabants.

Heb je een gouden tip over een voedselveranderaar – boer, restaurateur of voedselproducent – waar Chantal met haar camper binnenkort echt eens langs zou moeten gaan? Mail jouw suggestie naar chantal@peasofme.com