Ondernemers Inez van Oord en Ineke Aquarius oogsten, drogen en verwerken jackfruit met de lokale bevolking in Oeganda. Hun bedrijf Fiber Foods Group wil zowel lokaal als internationaal bouwen aan een eerlijke productieketen die ook nog helpt bij de transitie van vlees naar plantaardig. “Jackfruit is een nationale Oegandese trots.”

Het was helemaal niet de bedoeling in Oeganda een bedrijf in jackfruit te starten. Dat wil Inez van Oord aan het begin van het gesprek meteen maar even duidelijk hebben. Toch klinkt het in eerste instantie niet als iets dat iemand zomaar overkomt. “Ik had in 2016 mijn studentenuitzendbureau verkocht en vertrok met ons gezin naar Oeganda. Gewoon, omdat het een mooi avontuur leek zoiets met zijn allen te doen. Ik leerde daar Ineke Aquarius kennen. Zij is, net als ik, ondernemend en dan vallen je vanzelf bepaalde dingen op. In ons geval waren we verbaasd over het jackfruit in Oeganda."

“Jackfruit is hier alomtegenwoordig, maar wordt maar beperkt gebruikt, voornamelijk als eten voor kinderen, of voor de varkens. Ze hebben zoveel jackfruit, dat veel vruchten uiteindelijk rijp van de bomen vallen en op de grond wegrotten. En dat terwijl wij zagen dat plant-based koken enorm in opkomst is in Europa en juist jackfruit daar een gewild product is.” Dit laatste vooral dankzij een kenmerkende producteigenschap: de vlezige en stevige structuur maakt jackfruit een ideaal ingrediënt in vleesvervangers. Tegelijkertijd zagen we dat veel Oegandese boeren, die nu hoofdzakelijk koffie en cacao verbouwen, geen sterke positie hebben in de keten. Wij telden vraag en aanbod bij elkaar op en gingen op zoek naar kansen meer uit jackfruit te halen.”

Droog jackfruit

Met haar ondernemersverleden wist Van Oord exact hoe ze de markt moest verkennen. “We deden in Nederland marktonderzoek en ontdekten dat er kansen lagen. Vervolgens is het een heel traject om daadwerkelijk een distributieketen op te zetten en de eerste vruchten te importeren. In 2020 richtten we Fiber Foods Group op en gingen we van start met het aansluiten van boeren, het ontwikkelen van een logistieke keten en het opzetten van de productie. Pas begin 2022 kwamen de eerste containers aan in Nederland. Dat vraagt om veel voorfinanciering en een lange adem, maar gelukkig hebben we de wind mee. Oeganda zet sterk in op value addition in de lokale landbouw en de Nederlandse ambassade ondersteunt handelsinitiatieven die tot duurzame ontwikkeling leiden. En nu gaat het hard. Momenteel oogsten wij 25.000 kilo jackfruit per week in Oeganda. De vraag is er, het is nu een kwestie van het verder opschroeven van de productie.” 

Fiber Foods Group handelt in gedroogd jackfruit. Het drogen is een belangrijk onderscheidend punt, zowel voor de lokale gemeenschap als qua smaak. “Doordat we jackfruit drogen, kunnen we het hele jaar door produceren. Dat vergroot de inkomenszekerheid van de boeren en productiemedewerkers. Daarnaast helpt het drogen de culinaire reputatie van jackfruit te verbeteren. Eerder werd jackfruit alleen verkocht op sap. Het vocht in de blikken en zakken maakt het een beetje zuur. Daardoor moesten koks flink uitpakken met smaakmakers en kruiden om die zure smaak te verdoezelen en leek jackfruit culinair alleen geschikt voor curry’s of stoofgerechten. Drogen vergroot de mogelijkheden, want jackfruit heeft van zichzelf vrijwel geen smaak. Door het drogen wordt de houdbaarheid verlengd, rot het fruit hier niet weg en krijgen keukens een neutraal smakende, gezonde no waste vleesvervanger. Voor chefs is het een kwestie van even handigheid krijgen in het rehydrateren van het gedroogde product, maar dan is jackfruit een ideaal ingrediënt voor professionele keukens.”

Community building met jackfruit

De impact die Fiber Foods in Oeganda heeft, is enorm. En dat is precies de opzet van Van Oord en Aquarius. “We wilden een keten bouwen die gezond is voor de mensen en de natuur hier. Wij zoeken voor onze fabrieken in Oeganda vrouwelijk personeel, zodat zij zelfstandig en onafhankelijk hun geld kunnen verdienen. In Oeganda wordt veel van het voedselproductiewerk door vrouwen gedaan. In ons geval produceert de fabriek waar wij mee samenwerken, slechts op twee momenten in het jaar vanille. Jackfruit groeit het hele jaar door, waardoor de vrouwen jaarrond zekerheid van inkomen opbouwen. Vrouwen investeren gemiddeld meer in de toekomst van hun gezin en de verbinding met hun community dan mannen. Als wij een goed en betrouwbaar werkgever zijn voor vrouwen, versterken we de kracht van de maatschappij in Oeganda.”

Jackfruit is booming. Dat merkt Van Oord door de aanvragen en initiatieven van over de hele wereld. “Het werkt in ons voordeel dat vlees momenteel erg duur is. Dan wordt het interessanter om op zoek te gaan naar vleesvervangers, en bijvoorbeeld te kiezen voor minder vlees in een stoofpot en dat aan te vullen met jackfruit om de kosten te drukken. Daarnaast is de transitie naar een meer plantaardig dieet in volle gang in veel westerse landen. Dat aandeel groeit gestaag. Inmiddels hebben we plannen om een eigen fabriek te bouwen in Oeganda. Natuurlijk samen met de lokale bevolking. Het is in ons voordeel dat we er vijf jaar hebben gewoond en de tijd hebben genomen er een sterk netwerk op te bouwen. Dat stelt ons in staat die fabriek te bouwen en te laten runnen door plaatselijke managers. Het zorgt dus ook voor sociale mobiliteit, doordat een deel van de Oegandese medewerkers hier kan doorgroeien naar managementposities.”

Onverwachte markten

Naast een eigen fabriek, droomt Van Oord van nog veel meer. “Sinds de start in januari proberen we te leren van opdrachtgevers zoals groothandels en ketens en te luisteren naar hun behoeftes. We hebben partijen in Engeland en Duitsland bezocht die nog niet bekend zijn met ons product, maar waar wel een sterke plant-based markt ligt. En wat helemaal gaaf is: we werken aan een plant-based lijn van producten op basis van jackfruit in Oost-Afrika en in Arabische landen. Omdat het zo’n flexibel, gezond en lang houdbaar product is, dat ook nog eens acceptabel is voor alle religies, zien we grote interesse vanuit nieuwe markten.” 

Als persoonlijke wens hoopt Van Oord de komende jaren ook makkelijker in het schap voor consumenten te belanden. “We vinden steeds meer partners die ons jackfruit los aanbieden, in plaats van verwerkt in een maaltijd. Ik zou het heel leuk vinden als je een kilo gedroogd jackfruit zou kunnen kopen om daar thuis of in je restaurant gewoon mee te experimenteren. Wij ontdekken steeds weer nieuwe culinaire mogelijkheden met dit product. Het zou mooi zijn als iedereen dat kan verkennen.”