Yespers is een jong bedrijf dat ontbijtproducten maakt. Oprichter Stefan Baecke wil met zijn organisatie een korte voedselketen realiseren met zo min mogelijk verspilling die klaar is voor de toekomst. Niet door de symptomen van problemen in de keten aan te pakken, maar juist door structurele oplossingen te bedenken.

Chantal Engelen ruilde in september 2022 haar comfortabele stadse leven in voor een reis door het land in haar camper. Ze maakt verhalen over voedselveranderaars – peasmakers noemt ze hen – die werken met hun hart en zo de wereld veranderen. Ze gaat een paar dagen bij ze aan de slag en leert zo hun missie en drijfveren beter kennen. Op haar website én op Food Inspiration deelt ze regelmatig haar ervaringen.

Van investeerder tot smoothiespread-maker

Peasmaker Stefan heeft zijn passie voor voedsel met de paplepel ingegoten gekregen. Hij groeit op in Zeeland op ‘De Bakermat’, het akkerbouwbedrijf van zijn ouders en hij werkt vaak mee op de boerderij. Zijn ouders telen er gewassen als aardappelen, bieten en tarwe, maar ze krijgen er vaak niet de prijs voor die ze nodig hebben. Al jong krijgt Stefan aan de keukentafel de frustratie en onmacht mee over ‘het systeem’. Ondanks zijn grote betrokkenheid bij de boerderij, ziet Stefan in eerste instantie geen toekomst als boer voor zich. 

Stefan kiest voor een studie rechten, ontwikkelt een interesse in de financiële wereld en werkt daar ook een aantal jaren in verschillende functies. Met zijn achtergrond en interesse in de landbouw als basis start Stefan in 2007 zijn eigen investeringsfonds gericht op voeding en duurzaamheid. Met succes. In 2009 neemt Rabobank een meerderheidsbelang in het bedrijf en Stefan werkt zo nog een aantal jaar voor Rabobank.

Dan komt in 2013 de financiële crisis. Het maakt dat Stefan anders naar het financiële systeem gaat kijken. Hij mist in ‘zijn’ bankensector zelfreflectie en het vermogen om kritisch te kijken naar de fundamenten van het systeem die de crisis hebben veroorzaakt. Het najagen van financieel rendement, zonder rekening te houden met de mogelijke negatieve gevolgen daarvan, past niet langer bij zijn eigen denkbeelden en drive. Naast dat hij klaar is met de financiële wereld, voelt Stefan ook dat hij niet meer alleen op strategisch niveau wil werken. Hij wil met zijn poten in de modder staan, hands-on werken aan het verbeteren van het voedselsysteem. Stefan ziet dat het voedselsysteem het fundament van de samenleving is, maar ook dat ons huidige systeem totaal niet toekomstbestendig is. Dat moet anders. Maar hoe?

Wat Stefan tijdens zijn werk in de financiële wereld leerde, is dat grote transformaties in de voedselketen zelden vanuit de boer komen. En dus besluit hij om zelf marktvraag te gaan creëren naar producten die bijdragen aan een meer toekomstbestendige voedselketen. Maar met welk product gaat hij als eerste de markt op? De vrouw van Stefan maakt in die tijd iedere ochtend een verse smoothie voor hem. Stefan ziet kansen voor een verbeterde – meer maagvullende – versie. Hij ontwikkelt een ingedikte smoothie: een alternatief voor jam die je op brood of crackers kunt smeren. Eind 2015 is het zover en rolt het eerste Yespers potje van de band.

Probleemoplossende systeemdenker

Zodra het product op de markt is, gaat Stefan aan de slag met de eerste stap om de voedselketen te veranderen. Hij besluit om de bananen die in zijn smoothiespreads gaan, te laten pureren in het land van herkomst, Ecuador, in plaats van bananenpuree in Europa in te kopen. De overrijpe bananen die bij boer Eloy anders geen bestemming hebben, kunnen zo geconserveerd worden en geld opleveren. Geen simpele missie, maar het lukt Stefan om dit voor elkaar te krijgen. En hierin zie ik precies de kracht van Stefan: hij is een systeemdenker en kan overzien wat er nodig is om misstanden structureel aan te pakken. Vervolgens weet hij dit ook om te zetten in concrete acties, die meteen iets bijdragen op lokale schaal.

Inmiddels, anno 2023, is Yespers al aardig wat stappen verder. Er is een heel assortiment aan ontbijtproducten: crackers, notenpasta, granola, overnight oats en natuurlijk de smoothiespread. De ingrediënten vormen de todo-lijst van het Yespers team. Voor ieder ingrediënt wordt bekeken hoe de keten korter en eerlijker kan en hoe het beter geteeld kan worden met aandacht voor sociale rechtvaardigheid, bodemkwaliteit en biodiversiteit. Zo worden de cashewnoten uit Burkina Faso gepeld in het land van herkomst, uniek in die wereld, en krijgt de boer er een eerlijke prijs voor. En met Groningse boeren zijn afspraken gemaakt om de haver voor de overnight oats duurzamer te gaan telen.

Maar niet alleen de ingrediënten van de producten hebben de focus van Yespers. Mensen vormen een net zo belangrijk onderdeel van de missie. Stefan snapt dat draagvlak voor veranderingen een belangrijke voorwaarde is voor succes. Dus moeten zoveel mogelijk mensen kunnen profiteren van wat hij doet. Dat betekent enerzijds dat hij eerlijke prijzen voor de ingrediënten die hij gebruikt, maar het komt ook tot uiting in het personeelsbestand. Dat biedt zoveel mogelijk ruimte voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en veel stagiaires krijgen de kans om bij Yespers ervaring op te doen.

Appelverwerking van kop tot kont

Als ik op maandagochtend arriveer bij New Farm in Den Haag, maak ik direct kennis met het energieke en diverse team van Yespers. Op deze locatie zijn zowel het kantoor, de opslag als een productieruimte gevestigd. Het kantoor kijkt uit op de productieruimte waar de total use-productielijn geplaatst is. Hier worden appels van a tot z verwerkt tot allerlei producten. Ook deze lijn is een voorbeeld van het systeemdenken van Stefan. Al een aantal jaar verwerkt Yespers reststromen in haar producten, zoals overrijp of beschadigd fruit dat anders weggegooid zou worden. En al ziet Stefan dat het belangrijk is om de gevolgen van een niet functionerend systeem aan te pakken, zoals verspilling, hij wil vooral toch werken aan structurele oplossingen die echt bijdragen aan de voedselketen van de toekomst. Dus bouwt hij nu zelf aan die structurele oplossing.

In verschillende producten wordt appel gebruikt en het is de uitdaging om alles uit de appel te halen. Yespers kan met de total use-productielijn iedere appel van kop tot kontje verwerken. De industrieappels, ook wel klasse 3 genoemd, komen van boerderij de Buytenhof in Rhoon. De appels worden eerst geperst tot sap, de pulp wordt vervolgens gedroogd en verwerkt tot vezelrijk zoet appelmeel, dat als ingrediënt voor onder andere de overnight oats gebruikt wordt. De appelpitten worden verwerkt tot appelpitolie en de steeltjes tot thee of een voedingsbodem voor paddenstoelen. Door ieder deel van de appel apart te verwerken tot nieuwe producten, kan het productieproces aangepast worden aan de vraag in de markt. Is er bijvoorbeeld even geen vraag naar sap? Dan wordt die ingekookt tot appelstroop.

Op de dag dat ik meewerk aan de productielijn, mag ik de appels snijden en de steeltjes en de pitjes verwijderen zodat ze uitgeperst kunnen worden. Bij het verwerkingsproces komt nog vrij veel handwerk kijken. En dat is goed. Want zo kunnen zoveel mogelijk mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag. Toch is doorontwikkeling wel noodzakelijk. De volgende stap voor de total use-lijn is opschaling tot een heuse fabriek. Er zijn nog wel wat vraagstukken: want kun je alle handmatige handelingen uiteindelijk wel voldoende automatiseren? En wat wordt de rol van de medewerkers, komen zij nog tot hun recht in een grotere fabriek? Er is nog niet op alle vragen antwoord, maar Stefan twijfelt er geen seconde aan of dit plan gaat lukken.

En zoals het de systeemdenker Stefan betaamt, denkt hij alweer een paar stappen vooruit: de fabriek moet ook gebruikt kunnen gaan worden voor a tot z verwerking van andere vruchten. En op termijn is het de bedoeling dat er meerdere total use-hubs komen in Nederland en zelfs een in West-Afrika voor de verwerking van producten als mango en cashewnoten. Zo wordt de verspilling van waardevolle grondstoffen structureel opgelost, daar waar ze groeien, in plaats van dat we blijven dweilen met de kraan open.

///

Wil je meer Peasofme-verhalen lezen? Lees dan hier het verhaal over De Streekboer »

Heb je een gouden tip over een voedselveranderaar – boer, restaurateur of voedselproducent – waar Chantal met haar camper binnenkort echt eens langs zou moeten gaan? Mail jouw suggestie naar chantal@peasofme.com