Fieldtrip: op bezoek bij biologisch-dynamische boerderij de Lingehof in Randwijk

Afgelopen week bezochten we met het team Food Inspiration Ekoboerderij de Lingehof in Randwijk, Gelderland. Met onze poten tussen de net gerooide uitjes - karige oogst dit jaar - leerden we waarom boer André Jurrius kiest om biologisch-dynamisch te boeren, wat hij daarvoor moet doen en laten en waar kansen en uitdagingen liggen. "Je moet investeren in een gezonde bodem om de beste gewassen te kweken."

André Jurrius werkt al meer dan 30 jaar in de akkerbouw. Hij werkte op verschillende boerderijen in Nederland en Canada, waarna hij – in 2005 – zijn eigen boerderij begon, op steenworp afstand van de plek waar zijn ouders vroeger een boerenbedrijf runden. Hij pachtte land van Landgoed Heerlijkheid Hemmen en begon er zijn eigen biologisch-dynamische akkerbouwbedrijf: Ekoboerderij de Lingehof. Jurrius beheert zo’n 130 hectare land.

Gewasrotatie

Een biologisch-dynamische akkerbouwer werkt circulair. Ook Jurrius laat verschillende gewassen rouleren op zijn land. Eén rotatiecyclus duurt bij hem acht jaar. De gewassen die op Ekoboerderij de Lingehof worden gekweekt zijn:

• Jaar 1 & 2: Grasklaver. Dit gewas staat twee jaar lang op de akkers. Het helpt de bodem te herstellen, bindt stikstof en helpt de biodiversiteit op gang.

• Jaar 3: Wortelgewas. Na twee jaar grasklaver worden er uien gekweekt. Uien hebben veel nutriënten nodig, die na twee jaar herstel van de grasklaver volop in de bodem aanwezig zijn.

• Jaar 4: Rustgewas. Na een intensief jaar van uien volgt er een rustgewas, een graansoort, bijvoorbeeld lupine.

• Jaar 5: Koolgewas. Na het rustjaar volgt weer een intensief jaar. Jurrius vult deze plek vaak in met pompoenen.

• Jaar 6: Rustgewas. Na het intensieve jaar volgt weer een rustgewas.

• Jaar 7: Aardappel. Aan het einde van de rotatie kweekt Jurrius aardappels. Daarmee wordt de bodemstructuur verstoord, maar dat is niet erg, aangezien daarna weer twee jaar van herstel volgt met grasklaver.

De rotatie van gewassen in combinatie met de biologische-dynamische teeltwijze, zonder chemie en verstoring, vergt veel tijd en aandacht vanuit het team van De Lingehof. Toch is het volgens Jurrius de enige juiste manier. Investeren in de bodem leidt tot weerbaarheid van de bodem, en tot weerbaarheid van de planten en gewassen. Jurrius: “Kort gezegd leidt een gezonde bodem tot gezonde producten, en dat willen we toch allemaal?”

Vanwege zijn manier van werken werd André Jurrius vorig jaar uitgeroepen tot een van de 100 voedselveranderaars van vandaag en gamechangers van morgen. Lees hier meer over de Food100 »

Kans: lupine

Enkele jaren geleden ontdekte Jurrius de mogelijkheden van lupine als onderdeel van zijn rotatieteelt. Na drie intensieve jaren van experimenteren ziet Jurrius veel kansen voor de doorontwikkeling van de lupineboon voor de Nederlandse markt. In Zuid-Amerika en Zuid-Europ is de lupineboon een geliefd ingrediënt, maar in Nederland is de boon bij velen nog onbekend.

Jurrius startte met het inzaaien van lupine nadat hij in 2008 benaderd werd door Jaap Korteweg, de oprichter van De Vegetarische Slager. Korteweg vroeg hem om voor zijn nieuw op de markt te brengen vleesvervangers lupine te kweken. Jurrius: “Toen Jaap mij vroeg of ik voor hem lupine wilde kweken, ben ik eerst eens gaan Googlen wat lupine was. Het bleek een fantastisch gewas.”

Lekker Lupine

Jurrius probeert inmiddels in Nederland een brede afzetmarkt te creëren voor de lupineboon onder de naam Lekker Lupine. Deze organisatie wil de lupineboon in ons land letterlijk en figuurlijk op de kaart zetten door de consumptie en teelt van biologische lupine te stimuleren. Jurrius is een van de initiatiefnemers. Marieke Laméris is het gezicht van Lekker lupine.

Voordelen van lupine

• Lupine is goed voor de biodiversiteit. Het gewas zorgt voor een vruchtbare bodem.

• De boon is uitzonderlijk rijk aan eiwitten. Lupine heeft een eiwitpercentage van zo’n 36%. Daarom is het een goed alternatief voor soja, een boon met een eiwitpercentage van 35% die in Nederland veel gegeten wordt, maar vaak van ver wordt geïmporteerd. 

• Het gewas past als rustgewas goed binnen de rotatieteelt van biologisch-dynamische landbouw.

• De lupineboon vormt een duurzaam en lokaal teelbaar alternatief voor soja, vanwege het hoge olie- en eiwitgehalte.

• De lupineplant bindt stikstof uit voorziet daarmee in zijn eigen voedselvoorziening. Bovendien realiseert het gewas daarmee CO2-reductie. Hoe dat werkt: aan de wortel van de vlinderbloemige plant zitten kleine wortelknolletjes die het beste kunnen worden omschreven als mini-stikstoffabriekjes. In die knolleltjes zit de rhizobium-bacterie die stikstof uit de lucht haalt en dit afgeeft aan de plant.

• Het kweken van lupine in Nederland past binnen de Farm to Fork strategie vanuit de Europese Unie, waarbij gefocust wordt op meer lokaal en minder plantaardige eiwitten uit het buitenland.

• Het telen (en eten) van lupine draagt bij aan de eiwittransitie.

Lees hier meer over lupine »

Lupine inspiratiehuis

Laméris en Jurrius zijn bezig met de ontwikkeling van een lupine inspiratiehuis. In augustus 2024 moet het centrum opengaan, op het erf van De Lingehof, met uitzicht op de velden en – in de verte – op Wageningen University & Research, een plek waar ook veel onderzoek gedaan wordt naar de peulvrucht.

Uitdaging: klimaat

Op een biologisch-dynamische boerderij zoals Ekoboerderij de Lingehof is de natuur de baas. De natuur bepaalt, maar kan je ook keihard om de oren slaan. Het voorjaar van 2023 was bijvoorbeeld heel nat, gevolgd door twee maanden zonder regen. Door het natte voorjaar was het onmogelijk om op tijd te zaaien - normaal gebeurt dat rond maart en april. Pas begin mei kon er gezaaid worden, maar daarna was het extreem droog waardoor de gewassen niet voldoende water kregen. Gevolg: kleine planten en lagere opbrengsten en in sommige gevallen compleet mislukte oogsten. Jurrius: “Als boer heb je altijd met de weersomstandigheden te maken. Het is spelen met de natuur. Als biologisch-dynamische boer loop je ook nog eens nog meer risico, omdat wij geen chemische middelen gebruiken of mechanisch ingrijpen om de gewassen een groeiboost te geven. Het is voor ons moeilijker om onszelf te wapenen tegen de weersextremen, maar het is onze bewuste keuze.”

Jurrius noemt nog een andere uitdaging: de dalende vraag naar biologische producten. “Op dit moment zie je in de maatschappij dat door de sterk stijgende kosten, consumenten minder geneigd zijn duurzame keuzes te maken. De aandacht voor en interesse in lokale en seizoensgebonden producten neemt af. Ook de vraag naar bio loopt terug. Prijs is tegenwoordig voor veel mensen de belangrijkste afweging bij het boodschappen doen. Dat is voor ons een uitdaging, want onze kleine afzetmarkt wordt daardoor nog kleiner. Dat is zonde, want ik ben ervan overtuigd dat de kwaliteit beter is. Er blijkt ook steeds vaker uit onderzoek dat biologisch-dynamische producten meer voedingsstoffen bevatten dan producten uit de reguliere akkerbouw. Hopelijk gaat het lupine inspiratiehuis ons ook helpen om dat verhaal nog meer en nog vaker te vertellen.”