Herman Konings is veranderingspsycholoog en trendanalist. Hij beheert sinds 1992 het Antwerpse trend- en toekomstonderzoeksbureau Pocket Marketing/nXt. Als bevlogen verhalenverteller schrijft Konings voor Food Inspiration regelmatig over de trends die hem opvallen. 

In 2017 werd in Silicon Valley het maaltijdkoerierbedrijf Serve Robotics opgericht, actief in de steden Los Angeles en San Francisco. In 2022 bereikte het bedrijf als eerste ter wereld het zogenaamde ‘vierde autonomie-level’ van geautomatiseerde zelfrijdende robots, wat betekent dat de bezorgbot routinematig kan werken zonder enige menselijke tussenkomst en kan vertrouwen op de hoogste graad van technologie aan boord om een veilige, snelle en doeltreffende werking te garanderen. Dankzij deze innovatie liggen de reële bezorgkosten tot 65% lager dan wat we nu aan professionele menselijke koeriers kwijt zijn. 

Onderzoekers van de Amerikaanse investeringsbank Morgan Stanley hebben inmiddels berekend dat de wereldwijde maaltijdbeleveringsmarkt volgend jaar met zo’n 14% zal groeien en dat die groei gelijkmatig zal aanhouden tot aan het volgende decennium. In de wetenschap dat nog maar 18% van alle internetgebruikers ter wereld gebruik (heeft ge)maakt van online food delivery, lijken die expansieverwachtingen niet overdreven. Ook niet in de ogen van investeerders en vernieuwers in kunstmatige intelligentie en robotics, die volop bezig zijn om de nieuwe markt van volledig geautomatiseerde maaltijdbelevering in te richten. Sterker nog, verwacht wordt dat de hele voedselketen – tussen erf en vork – op relatief korte termijn zonder menselijke interventie zal verlopen. De geloofsbrieven hiervoor halen de innovators evenwel niet bij 30-plussers, waarvan in Europa slechts één op zeven die ontwikkeling (enigszins) zou verwelkomen; enkel Generatie-Z toont meer vertrouwen, één op de vijf staat er voor open (bron: HelloFresh, 2023).

"Elke trend heeft een tegentrend. Nu robots de rol van de traditionele bezorger kunnen overnemen, krijgt de rol van bezorger de potentie om uit te groeien tot een nieuwe vorm van vakmanschap."

Bite by bytes only

Volgens de cijfers van HelloFresh mogen er dan aantrekkelijke kansen zijn bij jonge early adopters, de overweldigende meerderheid van gebruikers van maaltijdbezorgdiensten wil niets weten van een ‘bite by bytes only’-plan (maaltijdlevering, voorafgegaan in de hele productie- en distributieketen door uitsluitend technologische hulpmiddelen). Sterker nog, bij elke vroege trend hoort een vroege tegentrend. Nu robots de rol van de traditionele bezorger kunnen overnemen, ontstaat er een gat in de markt, gedreven door een verlangen naar menselijke connectie. Daarmee heeft de rol van de bezorger de potentie om uit te groeien tot een nieuwe vorm van vakmanschap, zoals dat van huiskelner of huishoudster.

In menig interview met de vakpers suggereert Ian Johnston, oprichter van het Britse retailadviesbureau Quinine, dat afhaalrestaurants de komende jaren aan een nieuwe fase zullen beginnen, waarin koeriers niet langer alleen op voordeuren kloppen, maar ook feitelijk bij mensen het huis binnenstappen. Waarom komt de Thuisbezorgd-chauffeur niet een kwartiertje mijn huis binnen? Stel je voor… De bezorger krijgt een eenmalige, digitale toegangscode, trekt bij binnenkomst een paar slippers aan, loopt het huis binnen en begint mijn bestellingen op de juiste plaats in de koelkast te zetten. Voordat hij dat doet, zet hij de oven aan, doet er een afbakbrood in, activeert de timer en dekt de tafel met borden en bestek. Daarna vertrekt hij weer geruisloos. Zodra mijn wekker afloopt, zijn al mijn boodschappen opgeborgen en vult de geur van vers afgebakken brood de woning. 

De vraag naar dit soort diensten, die meer lijken op huishoudelijke hulp of hotelkamerservice dan op boodschappenbezorging, bestaat al - zoals blijkt uit de opvallende toename van het aantal privékoks. De wereldwijde industrie voor persoonlijke koksdiensten zal dit jaar naar verwachting een waarde bereiken van € 12,5 miljard. Verwacht wordt dat de komende tie jaar, tussen 2024 en 2033, deze sector een gemiddeld jaarlijks groeicijfer van 4,2% laat optekenen (bron: Fact.Mr). Deze groei in de wereldwijde dienstverlening door ‘personal chefs’ wordt vooral toegeschreven aan de toenemende tijdarmoede van de groeiende groep kennis- en dienstenwerkers en de stijgende vraag naar op maat gemaakte maaltijdoplossingen. 

De functie van werk

Economen van de University of Oxford hebben berekend dat tegen 2050 nagenoeg de helft van de nuttige arbeid in de wereld door machines en artificiële intelligentie zal gebeuren. De inmiddels overleden Oostenrijkse sociaal-psychologe Marie Jahoda, zou niet positief reageren op de ontwikkeling van dit zogenaamde ‘post-werk-tijdperk’. In meerdere, uitgebreide studies schrijft ze aan werken, naast de dominante functie van geldgewin, ook vijf andere, latente kwaliteiten toe, die pas opvallen wanneer het werk wegvalt. Een baan biedt (1) structuur en (2) afwisseling en voorkomt eentonigheid, waardoor lusteloosheid, irritaties, relationele fricties en psychosomatische aandoeningen kunnen worden vermeden. (3) De werkplek is een plaats om te socialiseren; werklozen kampen vaker met eenzaamheid en isolement. Werken draagt bij tot (4) zelfactualisatie (het versterken van je ego en je zelfbeeld) én tot (5) maatschappelijk engagement (deel uitmaken van een collectief doel). 

Jahoda is slechts een van de vele geesteswetenschappers die het post-werk-optimisme van technologieadepten niet deelt. Van de core believers, die wél rotsvast geloven dat de vierde industriële revolutie zowel de mens als de samenleving ten goede zal komen, zijn er twee stromingen. De ene groep gelooft dat robots en slimme technologie meer (ICT-)banen zullen opleveren dan ze er doen sneuvelen, de andere groep is ervan overtuigd dat een kamerbrede samenleving van post-werkers (afkomstig uit alle demografische categorieën) een unieke uitdaging biedt om de mensheid naar een hoger plan te tillen. 

Of in dat laatste geval uiteindelijk het vele geld dat uitgespaard wordt door de inzet van goedkope robots en machines zal terugvloeien naar de brede bevolking ofwel in de vorm van een basisinkomen voor iedereen, danwel geabsorbeerd wordt door een handvol tech powerhouses (vooral in de VS en China), is een vraag die de wereldpolitiek in de komende jaren zal moeten beantwoorden. Een oefening in ‘kathedraaldenken’ - het kijken naar de toekomst zoals de kathedralenbouwers dat in de middeleeuwen deden, op de zéér lange termijn - is hier in ieder geval op haar plaats.

///

Lees ook de vorige column van Herman Konings over de meest disruptieve ontdekking allertijden »