Door Jaap Fris op donderdag 14 maart 2024
We zijn los. Iedere week komt er meer leven in de brouwe… boerderij. Ineens fladderden afgelopen week tal van citroenvlinders vrolijk door de moestuin. En als ik ’s ochtends de koeien ga voeren, word ik begroet met een kakofonie van vogelgeluiden. Ook onder de grond wordt het leven steeds actiever. Van krioelende beestjes tot microscopisch klein bodemleven. Voor al die vormen van bodemleven proberen wij op onze boerderij de ideale leefomstandigheden te creëren.
In 2022 startten rookie-boeren Jaap Fris en Niels Moshagen met hun droom: een regeneratieve gemeenschapsboerderij. Zonder agrarische ervaring, maar met een gezonde dosis ondernemersdrift en lef, storten de twee zich in dit nieuwe avontuur. Inmiddels hebben ze hun eerste volle groei-jaar erop zitten en zijn ze bezig om hun ondernemersplannen verder vorm te geven. “We willen de afstand tussen boer en bord kleiner maken. Boeren zijn daarin de nieuwe verhalenvertellers”, aldus Fris. Dit jaar geeft hij op Food Inspiration iedere maand een uniek inkijkje in het boerenleven.
Soortenrijkdom
Op onze gemengde boerderij leiden al onze verschillende activiteiten tot één overkoepelend resultaat: een gezonde bodem. Tegelijkertijd is onze 18 hectare grond ook onderdeel van een groter ecosysteem. Door uit te zoomen en het ontwerp van onze boerderij op systeemniveau te bekijken, kunnen we er doelbewust voor zorgen dat bepaalde soorten het bijzonder naar hun zin hebben en hun plek vinden op Erve Kiekebos. Door bepaalde keuzes te maken - op grote en kleine schaal - kunnen we het leven in de breedste zin faciliteren.
Zo geven we bijvoorbeeld ruimte aan ‘wilde’ natuur, door doelbewust natuurlijke elementen onderdeel van onze boerderij te maken. Denk aan poelen, bodembedekkers, heggen, drasland, struikgewas, houtwallen en watergeulen. Elk stukje land huisvest en faciliteert eigen planten, insecten en wilde dieren die samen bijdragen aan een gezond ecosysteem. Vervolgens hebben onze keuzes voor bodembewerking en bemesting weer invloed op de ontwikkeling van het bodemvoedselweb.
"Om onze bodem in balans te krijgen en te houden, doen we een aantal dingen expres wél en een aantal dingen juist niet."
Effectieve ruilhandel
Laten we die bodem eens in duiken. In een gezonde bodem kom je - als het goed is - allerlei organismen tegen. Regenwormen, springstaarten, nematoden, schimmels, bacteriën en andere micro-organismen vormen samen het bodemvoedselweb. In één theelepel grond kun je zomaar meer dan 5.000 verschillende soorten micro-organismen vinden.
De werking van het bodemvoedselweb bepaalt voor een groot deel de vruchtbaarheid van onze bodem. Bladresten, wortels en gewasstoppels worden in stapjes afgebroken en dienen als voedsel voor het bodemleven. Het bodemleven zet op haar beurt het organisch materiaal om in voedingsstoffen voor de plant. Maar het bodemleven heeft nog veel meer nuttige functies. Sterker nog, in de bodem vindt handel plaats. Planten hebben namelijk de vaardigheid om - via een geheime ondergrondse taal - te beïnvloeden wat er in de bodem gebeurt.
Balanceeract
Via fotosynthese produceert een plant onder meer suikers, waarvan een deel via de wortels van de plant aan de bodem wordt gegeven. In ruil leveren bacteriën en schimmels bepaalde wederdiensten aan de plant. Ze maken bijvoorbeeld nutriënten beter beschikbaar voor de planten, zodat deze makkelijker kunnen worden opgenomen. Een gezonde bodem, met een rijk bodemleven, is in balans en levert gezonde, veerkrachtige planten op met een hoge voedingswaarde, die bovendien minder gevoelig zijn voor ziekten en plagen.
Om onze bodem in balans te krijgen en te houden, doen we een aantal dingen expres wél en een aantal dingen juist niet. Om te beginnen gebruiken we geen kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. We houden de bodem zoveel mogelijk bedekt, bij voorkeur met levende planten (bodembedekkers) en we verstoren de bodem niet of minimaal. Dat betekent bijvoorbeeld dat wij niet-kerende grondbewerking toepassen. We bemesting op natuurlijke wijze, onder andere met compost, met als doel het optimaal voeden en stimuleren van het bodemleven.
Alles wat je boven het maaiveld ziet is een afspiegeling van wat er in de bodem gebeurt. Een gevarieerd landschap, met een diversiteit aan leven, betekent dat er ook onder de grond een uitgebalanceerd en divers bodemvoedselweb bestaat. Het gevolg is een optimale wisselwerking tussen micro-organismen, planten en dieren. Iedere dag verwonder ik mij over de levendigheid in de natuur en hoe wij als boer positieve impact kunnen hebben op ecosystemen. Als ik een bepaald soort insect of vlinder spot, dan weet ik dat het geen kwestie van toeval is, maar onderzoek ik waarom ze er zijn. In sommige gevallen betekent het dat het systeem nog niet in balans of evenwicht is, in andere gevallen is het juist het bewijs van wel.
Impact met je voedselkeuzes
Een goede oogst met voedzame gewassen begint dus bij een gezonde bodem. Rijke biodiversiteit boven de grond start met rijke biodiversiteit onder de grond. Het koesteren van de bodem bij de voedselproductie is van doorslaggevend belang. Maar niet alleen ik als boer kan daar impact maken. Zakelijk als foodprofessional en privé als consument, kun je impact maken door de voedselkeuzes die je maakt. Door te kiezen voor biologische ingrediënten of regeneratief geteelde groenten, weet je dat er werk wordt gemaakt van biodiversiteit en een gezonde bodem.
