Praten over de betekenis en het belang van vrijheid onder het genot van een gezamenlijke maaltijd. Dat is het doel van de Vrijheidsmaaltijd, een initiatief van Amsterdams comité 4&5 mei dat inmiddels landelijk is omarmd. Samuel Levie, worstenmaker en oprichter van campagnebureau The Food Cabinet, is nauw betrokken bij het initiatief. Zijn hoop: dat heel Nederland met elkaar in gesprek gaat over wat vrijheid voor hen betekent.

Vrijheid lijkt in Nederland vanzelfsprekend, toch is dat niet altijd zo geweest. “Ik kom uit een Joodse familie. Mijn opa en oma hebben ondergedoken gezeten en veel van hun naasten zijn overleden tijdens de Holocaust,” vertelt Levie. “Daardoor ben ik me altijd al bewust geweest van het feit dat leven in vrijheid zoals wij nu kunnen doen, helemaal niet zo vanzelfsprekend is.”

Ontmoetingen aan de eettafel

De afgelopen maanden laat ook de oorlog in Oekraïne zien dat we vrijheid niet voor lief moeten nemen. Dat maakt het extra belangrijk om te spreken over de betekenis van vrijheid vindt Levie. Een aantal jaar geleden werd hij benaderd door het Amsterdams comité 4&5 mei om het initiatief van de Vrijheidsmaaltijd groot op de kaart te zetten. De kern van de Vrijheidsmaaltijd is een bijzondere ontmoeting aan de eettafel, waarbij de gasten over vrijheid en onvrijheid spreken: thema’s waar je niet dagelijks bij stilstaat en waar je bij uitstek op Bevrijdingsdag aandacht aan kan geven.

Het eerste jaar dat Levie betrokken raakte, organiseerde hij een groot gezamenlijk diner voor 2000 man op het Museumplein. Het jaar daarop deed Levie weer mee. Dit keer trok hij samen op met sterrenchef Joris Bijdendijk van restaurant RIJKS*, wat resulteerde in een diner in de tuin van het Rijksmuseum. “Het was vlak nadat de toenmalige burgemeester van Amsterdam Eberhart van der Laan was overleden. We wilden zijn laatste woorden eren: ​​’Zorg goed voor onze stad en voor elkaar.’ Daarom was het diner speciaal voor Amsterdammers die goed doen voor de stad en hun medebewoners. Stadsgenoten konden elkaar opgeven."

Wat is vrijheid?

Volgens Levie is het belangrijk om ook over vrijheid te spreken in de bredere zin. “Dus niet alleen over oorlog en geen oorlog, maar ook over je vrij voelen om te kunnen zijn wie je bent. Vrijheidsdiners zijn bedoeld om gesprekken te starten met mensen die je nog niet kent. Je komt erachter wat vrijheid betekent voor een ander en leert nieuwe mensen kennen, dat vind ik mooi.” 

Tijdens de coronaperiode kwamen de organisatoren van de Vrijheidsmaaltijden kortstondig in de knel te zitten. Een groot diner organiseren kon niet, wat extra jammer was omdat mensen juist behoefte hadden aan verbinding in die moeilijke periode. Gelukkig kwam daar een creatieve oplossing voor. “Joris (Bijdendijk) en ik bedachten samen de Vrijheidssoep; een makkelijk te maken en te delen soep, waardoor iedereen vanuit huis toch ‘samen’ kon eten. Het recept voor de eerste soep ontwikkelden we zelf; wortelpompoensoep. Mensen konden het recept downloaden en de soep thuis zelf maken, of een blik kant-en-klare Vrijheidssoep kopen. Via Zoom of buiten op het balkon konden mensen met elkaar kletsen. Er deden wel 50.000 mensen mee. In 2021 – nog steeds in lockdown – bedacht kookboekenschrijver en chef Yvette van Boven het recept: lentechowder. Het aantal mensen dat meedeed verdubbelde.”

Nieuwe traditie

Dit jaar is het gelukkig weer mogelijk om samen te komen voor de Vrijheidsdiners en Levie hoopt dat het aantal mensen dat meedoet blijft groeien. Vrijheidsdiners kunnen volgens de organisatie overal en in allerlei vormen plaatsvinden, zolang er maar met elkaar wordt gesproken over vrijheid. Om de traditie aan te kleden, werd ook dit jaar weer een Vrijheidssoep ontwikkeld. Chef Nadia Zerouali maakte een recept voor harira, een Marokkaanse soep met kikkererwten, linzen en selderij. 

Zerouali: “5 mei staat voor altijd het gesprek aangaan, zelfs als je lijnrecht tegenover elkaar staat. En ja, praten gaat makkelijker met eten, daar geloof ik echt in. Ik vind het heel belangrijk dat iedereen in de maatschappij mee kan doen ongeacht hun religie, afkomst of geaardheid. De Vrijheidsmaaltijden zijn voor iedereen. Ik hoop dat soep op Bevrijdingsdag net zo’n traditie wordt als oliebollen en appelbeignets met Oud en Nieuw.”

Levie zal op 5 mei op een speciale Vrijheidspont van de Amsterdamse GVB zijn eigen twist geven aan de soep van Zerouali. De pont vaart vier keer een route van 45 minuten over het IJ. Tijdens iedere afvaart is er een muzikaal optreden; onder meer de Amsterdam Klezmer Band, Yung Nnelg en Giobi Quendas passeren de revue. De pont is open voor iedereen: een deel van de kaarten wordt verkocht, een ander deel wordt aangeboden aan maatschappelijke organisaties zoals Blije Buren, de organisatie van Paskha (Oekraïens paasfeest) Amsterdam en Stichting Senior&Student. Ook zullen er een aantal Oekraïense vluchtelingen meevaren vertelt Levie.